نام علمی پوکی استخوان

مردم خیال می کنند استخوان هایشان سخت و غیرقابل تغییر است و از اندام های داخلی و ماهیچه ها محافظت می کند. ولی بافت استخوان از سلول های زنده و مواد در حال تغییر است. ساختار استخوان های بدن، تحت تأثیر تعادل بین مواد معدنی و هورمون هایی است که جذب مواد معدنی را کنترل می کنند.

نام عـــلمی پـوکی استخوان، استئوپروزیس (osteoporosis) است و به آن درد خاموش هم می گویند. این بیماری ای است که در آن مواد معدنی استخوان ها از بین می روند و استخوان ها پوک می شوند. این بیشتر، بیماری خانم های مسن است. با روش های آسانی می توان از سن 35 سالگی راحت جلوی این بیماری را گرفت و عوارض پوکی استخوان را در بیماران بسیار کاست. مطالعات آماری نشان می دهند بیش از 75درصد خانم های بین 45 تا 75 ساله هرگز چیزی در مورد پوکی استخوان از پزشکی نپرسیده اند. دانستن اطلاعات کافی در مورد علل این بیماری، در پیشگیری و درمان آن بسیار مؤثر است. بهترین زمان پیشگیری از این بیماری، بعد از یائسگی است.

وقتی مقداری از مواد معدنی استخوان از دست می رود و سلول های استخوانی در نیمه فرآیند طبیعی پرشدن، کلسیم کمی جذب می کنند، استخوان متخلخل می شود و راحت می شکند. شکستگی هایی که گاه چنان کوچکند که بیمار هیچ وقت متوجهشان نمی شود. هرچه بیماری بیشتر پیشرفت کند، احتمال بروز شکستگی در لگن، ستون فقرات و مچ دست بیشتر می شود. تا شکستگی ایجاد نشود، از بین رفتن استخوان ها معمولا بدون درد است. در جوان ها، شکستگی استخوان، یکی دو ماهه درمان می شود، ولی در افراد مسن روند بهبود کندتر است و ممکن است شکستگی هرگز درمان نشود

تأثیر هورمون های مختلف بر تراکم استخوان

هورمون ها در بدن، بین حذف استخوان های قدیمی و ساختن استخوان جدید تعادل برقرار می کنند. استروژن در متابولیسم استخوان نقش دوگانه ای دارد. این هورمون، جذب کلسیم استخوان را افزایش می دهد و از دست رفتن کلسیم استخوان را محدود می کند. بیشترین میزان تراکم استخوان در خانم ها در حدود 35 سالگی است. بعد از این، و خاصه وقتی استروژن کم شود، از بین رفتن استخوان از تشکیل استخوان جدید، بیشتر می شود. وقتی استروژن خون پایین می آید، کلسیم خون هم کم می شود و هورمون PTH از غده پاراتیروئید ترشح می شود که کلسیم خون را با جذب کلسیم از استخوان بالا می برد و کلسیم استخوان کم می شود. بعد از یائسگی جذب کلسیم در استخوان تحت تأثیر هورمون های مختلفی است. ممکن است در یک سال بین 6 تا 50 درصد استخوان های یک خانم یائسه از میان برود

شما در معرض پوکی استخوان هستید؟

عوامل بیماری مختلف اند. معمولا استخوان زن ها ظریف تر و سبک تر از مردها است. در 35 سالگی تراکم استخوان مردها 30درصد بیشتر از زن ها است و سرعت پوک شدن استخوان مردها هم کمتر است و با توجه به این که بعد از یائسگی میزان استروژن پایین می آید، صرفا زن بودن، آدم را در گروه افرادی می گذارد که در معرض خطرند. تراکم استخوان زنان سفید و زرد، از زنان سیاه کمتر است و نژاد نیز در این مورد مؤثر است.

یائسگی زودرس که بر اثر مصرف دارو یا عمل جراحی پدید می آید، احتمال پوکی استخوان را بیشتر می کند. در مطالعه ای مشخص شده 69 درصد زنانی که تخمدانشان را با عمل جراحی خارج کرده اند، در دو سال پوکی استخوان گرفته اند. پزشکان در شرایطی که عمل هیسترکتومی (خارج کردن رحم) لازم است، توصیه می کنند اگر از نظر پزشکی امکان پذیر است، تخمدان ها خارج شوند تا سطح استروژن پایین نیاید. اگر مادر یا مادربزرگ و یا خواهر کسی پوکی استخوان داشته، احتمالش بیشتر از معمول است که او نیز پوکی استخوان بگیرد.

معمولا تراکم استخوان کسی که مرتب ورزش می کند بالا است. ورزش باعث افزایش تراکم استخوان می شود. چاق ها نیز کمتر پوکی استخوان می گیرند، زیرا بافت چربی سایر هورمون ها را به استروژن تبدیل می کند. سیگار نیز تراکم استخوان را پایین می آورد و جذب کلسیم را کم می کند

علائم هشداردهنده پوکی استخوان

معمولا این بیماری عوارض خاصی ندارد، مگر شکستگی هایی که بر اثر زمین خوردن های خیلی ساده ایجاد می شوند. گاه درد پشت و ستون فقرات که نشان از شکستگی های ظریفی در ستون فقرات هستند هم نشانه ای است. کاهش قد نیز می تواند نشان پوکی استخوان باشد. خمیدگی پشت نیز از عوارض پوکی استخوان و حاصل شکستن مهره های ستون فقرات است.

بهمن کریمی